ពាក្យ “ខ្មែរក្រហម” មកពីពាក្យ “Khmers Rouges” ដែលជាពាក្យភាសាបារាំង
បង្កើតឡើងដោយសម្តេច នរោត្តម សីហនុ នៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៥០
ដើម្បីសំដៅលើប្រជាជនខ្មែរដែលចូលចិត្តនយោបាយកុម្មុយនីស្ត1។
ទោះបីជាក្រុមកុម្មុយនីស្តកម្ពុជាមិនធ្លាប់ប្រើពាក្យនេះដោយខ្លួនឯង
ក៏ឈ្មោះនេះត្រូវបានគេប្រើជាប់មករហូត2។
ការកើនឡើងនៃ បក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា (ប.ក.ក.)
ហូ ជីមិញ បានបង្កើតបក្សកុម្មុយនីស្តឥណ្ឌូចិន ដែលយកលំនាំតាមចលនាកុម្មុយនីស្តអន្តរជាតិ ហើយដើមឡើយបក្សនេះ គ្របដណ្តប់ដោយសមាជិកវៀតណាម។ ក្រោយមក បក្សនេះមានសមាជិកកម្ពុជា និងឡាវ។
បក្សកុម្មុយនីស្តឥណ្ឌូចិន ផ្តោតជាចម្បងលើតម្រូវការចាំបាច់ឲ្យមានការរួបរួមគ្នាក្នុងចំណោម ប្រជាជន នៃប្រទេសទាំងបី ដើម្បីផ្តួលរំលំអាជ្ញាធរ អាណានិគមនិយមបារាំងនៅឥណ្ឌូចិន។3
ប្រទេសបារាំងចាញ់សង្គ្រាមនៅអឺរ៉ុប ក្នុងអំឡុងពេលសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ ហើយឥទ្ធិពល របស់ខ្លួន នៅឥណ្ឌូចិនបានថយចុះគួរឲ្យកត់សម្គាល់។
កងកម្លាំងជប៉ុនវាយរំលំការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងបានមួយរយៈខ្លី។
សម្តេច នរោត្តម សីហនុ បានប្រកាសឯករាជ្យរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ប៉ុន្តែមិនយូរប៉ុន្មានប្រទេសនេះត្រូវបានបញ្ចូលជាអាណាព្យាបាលបារាំងឡើងវិញ បន្ទាប់ពីជប៉ុនបានចុះចាញ់កងកម្លាំងសម្ព័ន្ធមិត្ត។
ចលនាតស៊ូនៅវៀតណាម និងឡាវ ប្រកាសឯករាជ្យរបស់ប្រទេសខ្លួនពីបារាំង។
សង្រ្គាមផ្ទុះឡើងនៅប្រទេសវៀតណាមរវាងកងកម្លាំងកុម្មុយនីស្តនិយមឯករាជ្យ (“វៀតមិញ”) និងបារាំង នៅក្នុងខែធ្នូ។
ជម្លោះនេះធ្វើឲ្យរីករាលដាលសង្គ្រាមឈ្លប ប្រឆាំងនឹងរដ្ឋបាលបារាំងនៅទូទាំងប្រទេសជិតខាង កម្ពុជា និង ឡាវ។
នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៥០ រយៈពេល ២៥ ឆ្នាំគត់ មុនពេលខ្មែរក្រហមដើរចូលទីក្រុងភ្នំពេញ អង្គភាពតស៊ូរបស់ខ្មែរបានប្រមូលផ្តុំជាមួយកងកម្លាំងវៀតមិញចូលរួមក្នុង “រណសិរ្សរួបរួមឥស្សរៈ”។ រណសិរ្សនេះដឹកនាំដោយអ្នកនយោបាយកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា សឺង ង៉ុកមិញ
ប៉ុន្តែនៅតែគ្រប់គ្រងដោយសមាជិកវៀតមិញ4។
បក្សកុម្មុយនីស្តឥណ្ឌូចិនបានរៀបចំខ្លួនឡើងវិញ និង បង្កើតចលនាជាតិរបស់ខ្លួននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា វៀតណាម និង ឡាវ។
ចលនារបស់កម្ពុជាមានឈ្មោះថា “បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ”។ បក្សនេះរក្សាទុកសមាសភាពជាច្រើនរបស់បក្សកុម្មុយនីស្តឥណ្ឌូចិន5។
ការអូសបន្លាយការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំង និង
ការបះបោររបស់ក្រុមឥស្សរៈនៅតាមជនបទ បង្កើនការទាមទារឯករាជ្យរបស់ប្រទេសកម្ពុជាពីឥទ្ធិពលបរទេស។ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ បានដឹកនាំដោយជោគជ័យនូវ “ព្រះរាជបូជនីយកិច្ចទាមទារឯករាជ្យ” ដែលឈានដល់ការផ្ទេរអំណាច
អាណានិគមដោយជោគជ័យ នៅចុងឆ្នាំ១៩៥៣6។
កម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យ
នៅថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣។
កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងហ្សឺណែវ បានចុះហត្ថលេខា ដែលបានបញ្ចប់ការវាយប្រយុទ្ធនៅទូទាំងតំបន់។
ក្រុមឥស្សរៈ រួមទាំង ទាហានវៀតមិញ ត្រូវបានបង្ខំឲ្យដកចេញពីទឹកដីកម្ពុជា។ មេដឹកនាំបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរបានដកថយទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាម ដែលស្ទើរតែធ្វើឲ្យបក្សនេះរលាយបាត់។ ទោះជាយ៉ាងណា សមាជិកបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរមួយចំនួន បន្តស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយអាក់អន់ចិត្តទៅ
នឹងពួកកុម្មុយនីស្តវៀតណាម និង មហាអំណាចធំៗ ដែលបដិសេធក្នុងការចរចាតួនាទីនយោបាយ សម្រាប់ពួកគេនៅកម្ពុជា7។
បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ បង្កើតក្រុមប្រជាជនដើម្បីបម្រើជាកម្លាំងចលកររបស់បក្សក្នុងការចូលរួមផ្នែកនយោបាយ និង ដើរតួនាទីជាតួអង្គសាធារណៈសម្រាប់ចលនាបដិវត្តន៍ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ សមាជិក ក្រុមប្រជាជនត្រូវបានគេហៅថា “ខ្មែរក្រហម”។
ពួកគេបរាជ័យក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិដោយចាញ់បក្សសង្គមរាស្ត្រនិយមហើយត្រូវរងការបៀតបៀនពីប៉ូលិសនិងយោធា។
នៅពីក្រោយឆាក បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ
បានរៀបចំឡើងវិញ ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ គណៈកម្មាធិការមជ្ឈិម ដែលមានសមាជិកប្រាំរូប ដែលទទួលបានការជួយគាំទ្រពី
សាឡុត ស (ប៉ុល ពត) និង នួន ជា8។
សន្និបាតបក្សលើកទីមួយរបស់ចលនាកុម្មុយនីស្តកម្ពុជាបានធ្វើឡើងជាសម្ងាត់នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦០។
សមាជិកបក្សសម្រេចប្តូរឈ្មោះបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ ទៅជា “បក្សពលករកម្ពុជា”។ ពួកគេឯកភាពគ្នាបន្តគោលនយោបាយឯករាជ្យភាព អធិបតេយ្យភាព ខ្លួនទីពឹងខ្លួន និងប្រដាប់អាវុធ ដើម្បីផ្តួលរំលំសត្រូវ
របស់ខ្លួន9។
បក្សពលករកម្ពុជា
ក្រោយសន្និបាត ប.ក.ក.
លើកទីមួយ
គណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍
ទូ សាមុត
លេខាបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា
នួន ជា
អនុលេខាធិកា
ប៉ុល ពត
សមាជិក
អៀង សារី
សុន សេន
សោ ភឹម
គណៈកម្មាធិការមជ្ឈិម
កែវ មាស
សមាជិក
អៀង សារី
សមាជិក
សុន សេន
សមាជិក
សន្និបាតបក្សលើកទីពីរ មានឈ្មោះ សាឡុត ស (ប៉ុល ពត) ជាលេខា និង នួន ជា ជាអនុលេខា ក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៦៣។
មេដឹកនាំមុនៗនៃចលនានេះ ខ្លះបានទៅក្រៅប្រទេស ខ្លះផ្តាច់ខ្លួន ឬបាត់ខ្លួន10។ ប៉ុល ពត បន្តជាមេដឹកនាំក្រុមកុម្មុយនីស្តកម្ពុជារហូតដល់មិនយូរប៉ុន្មានមុនពេលគាត់ស្លាប់នៅឆ្នាំ១៩៩៨ ចំណែកឯ នួន ជា ធ្វើជា
មេដឹកនាំទីពីរបន្ទាប់ពី ប៉ុល ពត រហូតដល់ចលនាកុម្មុយនីស្តនេះដួលរលំនៅឆ្នាំ១៩៩៩។
បក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា (ប.ក.ក.)
ក្រោយសន្និបាត ប.ក.ក.
លើកទីពីរ
គណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍
ប៉ុល ពត
លេខាបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា
នួន ជា
អនុលេខាធិកា
សោ ភឹម
សមាជិក
អៀង សារី
សមាជិក
សុន សេន
សមាជិក
តា ម៉ុក
សមាជិក
វន វ៉េត
សមាជិក
គណៈកម្មាធិការមជ្ឈិម
កែវ មាស
សមាជិក
រស់ ញឹម
សមាជិក
ណៃ សារ៉ាន់
សមាជិក
ខៀវ សំផន
សមាជិក
ឈឹម សំអោក
សមាជិក
ឯក សុផុន
សមាជិក
កុយ ធួន
សមាជិក
ជូ ជេត
សមាជិក
កែ ពក
សមាជិក
បក្សប្តូរឈ្មោះឡើងវិញជា “បក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា” (ប.ក.ក.)។
បក្សរៀបចំការតស៊ូប្រដាប់អាវុធដើម្បី សម្រេចបានរបបសង្គមនិយមក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងការវាយប្រហារជាបន្តបន្ទាប់ លើក្រុមអ្នកនយោបាយឆ្វេងនិយម។ ទាំងឈ្មោះ និង អត្ថិភាពរបស់បក្ស មិនត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈឡើយ រហូតដល់រយៈពេល ១១ ឆ្នាំក្រោយមក11។
អំឡុងពេលសង្គ្រាមឈ្លប
ប.ក.ក. ប្រើការបះបោរដ៏ពេញនិយមនៅសំឡូត និង បាយតម្រាំ (បាត់ដំបង) ធ្វើជាការចាប់ផ្តើមតស៊ូប្រដាប់អាវុធរបស់បក្ស និង ជាកាលបរិច្ឆេទបង្កើតកងទ័ពបដិវត្តន៍កម្ពុជា។ ចលនានេះមានសន្ទុះខ្លាំងឡើងៗ12។
យុទ្ធនាការទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់
យោធាអាមេរិកប្រឆាំងនឹង
ពួកកុម្មុយនីស្តវៀតណាមរុញច្រានកងឈ្លបវៀតមិញ ឲ្យចូលមកក្នុងទឹកដីកម្ពុជាកាន់តែជ្រៅឡើងៗ13។
កងទ័ពវៀតណាមខាងជើង
ខ្មែរក្រហម
សាធារណរដ្ឋខ្មែរ
វត្តមានទ័ពវៀតណាមជាង ២០.០០០ នាក់នៅកម្ពុជាធ្វើឲ្យមហាជនមិនសប្បាយចិត្ត14។
មីនា
នាយករដ្ឋមន្ត្រី លន់ នល់ ផ្តួលរំលំរដ្ឋបាលរបស់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ក្នុងរដ្ឋប្រហារមួយដែលបញ្ចប់របបសង្គមរាស្ត្រនិយម និង នាំទៅរកការបង្កើត
របបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។
របបសាធារណរដ្ឋខ្មែរបានចងសម្ព័ន្ធមិត្ត ជាមួយនឹងរបបវៀតណាមខាងត្បូង ដែលគាំទ្រដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយទាមទារឱ្យដកទ័ពវៀតណាមកុម្មុយនីស្ត (វៀតណាមខាងជើង) ទាំងអស់ចេញពីកម្ពុជា។
សម្តេច នរោត្តម សីហនុ បង្កើតរណសិរ្សរួបរួមជាតិកម្ពុជា ពីក្រៅប្រទេសហើយចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយក្រុមឆ្វេងនិយមកម្ពុជា15។
ឧសភា
ក្នុងនាមជាចលនាតស៊ូដ៏លេចធ្លោនៅកម្ពុជា ប.ក.ក. ធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងនឹងរបបសាធារណរដ្ឋថ្មី ក្រោមស្លាករបស់រដ្ឋាភិបាល និរទេសខ្លួនរបស់ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ16។
រាជរដ្ឋាភិបាលបង្រួមបង្រួម
ជាតិកម្ពុជា
*រាជរដ្ឋាភិបាលបង្រួមបង្រួមជាតិកម្ពុជា ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ក្នុងឆ្នាំ១៩៧០ ជារដ្ឋាភិបាលនិរទេស។ រដ្ឋាភិបាលនេះគឺជាសម្ព័ន្ធភាពរវាងសម្តេច នរោត្តម សីហនុ និងអ្នកនយោបាយកុម្មុយនីស្ត ដែលភាគច្រើនជាសមាជិកសម្ងាត់របស់ ប.ក.ក.។ មិនយូរប៉ុន្មាន ប.ក.ក. បានគ្រប់គ្រងលើរាជរដ្ឋាភិបាលបង្រួមបង្រួមជាតិកម្ពុជា។ សមាជិករបស់រាជរដ្ឋាភិបាលបង្រួមបង្រួមជាតិកម្ពុជាដែលមិនមែន ជាសមាជិក ប.ក.ក. ត្រូវបានសម្គាល់ដោយសញ្ញាផ្កាយ*។
នរោត្តម សីហនុ*
ប្រមុខរដ្ឋ
ប៉ែន នុត*
នាយករដ្ឋមន្ត្រី
ខៀវ សំផន
ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិ និង ជាអគ្គមេបញ្ជាការកងទ័ពរំដោះប្រជាជនកម្ពុជា
សារិន ឆាក
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស
ហ៊ូ នឹម
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មាន និងឃោសនា
ហ៊ូ យន់
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ កំណែទម្រង់ឃុំ និង សហករណ៍
ជូ ជេត
អនុរដ្ឋមន្ត្រី ក្រសួងសុខាភិបាល សាសនា និង សង្គមកិច្ច
កុយ ធួន
អនុរដ្ឋមន្ត្រី ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ
អៀង ធីរិទ្ធ
អនុរដ្ឋមន្ត្រី ក្រសួងអប់រំប្រជាជន និងយុវជន
ប.ក.ក. កៀងគរកងកម្លាំងរបស់ខ្លួននៅទូទាំងប្រទេស ដើម្បី “រំដោះ” តំបន់នានាពីការគ្រប់គ្រងដោយរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។ ពួកគេចាប់ផ្តើមបិទផ្សារ និងឈប់ប្រើប្រាស់រូបិយប័ណ្ណនៅក្នុងតំបន់ទាំងនេះដោយបង្ខំប្រជាជនឲ្យចេញពីទីប្រជុំជនក្រុង ហើយផ្លាស់ទីលំនៅពួកគេទៅកសិដ្ឋានសមូហភាព។
ខ្មែរក្រហមចាប់ផ្តើមកំណត់គោលដៅជាចំហលើខ្មាំងរបស់ពួកគេរួមទាំងមនុស្សដែលសង្ស័យថាគាំទ្រ
របបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ កសិករធម្មតា និង ជនជាតិភាគតិច17។
មិថុនា
កងកម្លាំង ប.ក.ក. កាន់កាប់ ឬត្រួតត្រាស្ទើរតែមួយភាគប្រាំនៃទឹកដីកម្ពុជា18។ នៅពេលនោះដែរក្រុមកុម្មុយនីស្តវៀតណាមគ្រប់គ្រងទឹកដីមួយភាគធំរបស់ប្រទេសកម្ពុជានៅភាគបូព៌ានៃប្រទេសនេះ រួមទាំងមួយភាគធំនៃខេត្តរតនគិរី និង មណ្ឌលគិរីផ្នែកខ្លះនៃខេត្តស្ទឹងត្រែង និង ផ្នែកខ្លះនៃខេត្តកំពត និងកំពង់ចាម ក្នុងចម្ងាយ ២៥គីឡូម៉ែត្រពីភ្នំពេញ19។ គិតត្រឹមពេលនេះ ខ្មែរក្រហមបានចាប់ផ្តើមអនុវត្តសមូហភាវូបនីយកម្ម។ ឧទាហរណ៍ក្នុងស្រុកត្រាំកក់ ប.ក.ក. បានរៀបចំអ្នកភូមិជាក្រុម “សាមគ្គី” ដើម្បីប្រមូលផលស្រូវនិង បង្កើនផលិតភាពកសិកម្ម20។
កងទ័ពវៀតណាមខាងជើង
ខ្មែរក្រហម
សាធារណរដ្ឋខ្មែរ
សន្និបាតបក្សលើកទីបីធ្វើឡើងនៅ
ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧១
ដោយសម្រេចថា វៀតណាមគឺជា
“សត្រូវស្រួចស្រាវ” យូរអង្វែង
របស់កម្ពុជា ប៉ុន្តែ ប.ក.ក. នៅតែមិនមានអាវុធគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់តទល់ជាមួយវៀតណាម ដោយផ្ទាល់នៅឡើយ។ សេចក្តីសម្រេចនេះគឺជាការផ្លាស់ប្តូរគោលនយោបាយដ៏សំខាន់ដោយសារតែគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិម ប.ក.ក. ពីមុនធ្លាប់មានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយពួកកុម្មុយនីស្តវៀតណាម ប្រហែលជាដោយសារការសន្យារបស់ពួកកុម្មុយនីស្តវៀតណាមថា នឹងដកចេញពីតំបន់កាន់កាប់ដោយខ្មែរក្រហម នៅពេលដែលកម្ពុជាអាចជំនួសកងកម្លាំងវៀតណាមបាន។ ខៀវ សំផន ត្រូវបានតែងតាំងទៅក្នុងគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិម ប.ក.ក.21។
ឧសភា
កងកម្លាំងរបស់ខ្មែរក្រហមដែលធ្វើការវាយប្រយុទ្ធក្រោមស្លាកកងទ័ពប្រជាជនរំដោះជាតិកម្ពុជា មានចំនួនច្រើនជាងកងទ័ពរបស់របបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ និង ជាកម្លាំងសំខាន់ជាងគេនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ខ្មែរក្រហមបានសម្រេចបិទផ្សារ និងបញ្ចប់ការប្រើប្រាស់រូបិយប័ណ្ណនៅក្នុងតំបន់កាន់កាប់របស់ខ្លួន22។
កងទ័ពវៀតណាមខាងជើង
ខ្មែរក្រហម
សាធារណរដ្ឋខ្មែរ
មករា
កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសស្នើឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិកដកខ្លួនចេញពីជម្លោះវៀតណាម និង តម្រូវឲ្យមានការដកកម្លាំងវៀតណាមចេញពីទឹកដីកម្ពុជា។ វៀតណាមខាងជើងឈប់ផ្តល់គ្រឿងសព្វាវុធយោធាមកឲ្យ ប.ក.ក. ដែលធ្វើឲ្យទំនាក់ទំនងដែលបានធ្លាក់ចុះជាងមួយទសវត្សរ៍មកហើយនោះ កាន់តែដុនដាបទៅទៀត23។
មីនា - មេសា
ក្នុងនាមជាព្រះប្រធាននៃរាជរដ្ឋាភិបាលបង្រួបបង្រួមជាតិកម្ពុជា (GRUNK) សម្តេច នរោត្ដម សីហនុ បំពេញព្រះរាជទស្សនកិច្ច «តំបន់រំដោះ» ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ឧសភា - សីហា
កងកម្លាំងយោធាវៀតណាមបានដកចេញពីទឹកដីកម្ពុជា ហើយស្លាកស្នាមចុងក្រោយនៃការបញ្ជារបស់វៀតណាមមកលើកងកម្លាំងកម្ពុជាបានរលាយបាត់ទៅ។ ទាហានវៀតណាមខាងជើងមួយចំនួនបានបន្តនៅជួយការពារការហូរចូលនៃអាវុធរបស់ចិនតាមផ្លូវហូជីមិញ24។ ដោយសារមិនមានវៀតណាមនៅរារាំងផ្លូវ ប.ក.ក.បានបង្វែរទិសដៅរបស់ខ្លួនទៅលើការវាយដណ្តើមយកមូលដ្ឋានរឹងមាំមួយចំនួនរបស់របបសាធារណរដ្ឋខ្មែរដែលនៅសេសសល់25។
ការទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់អាមេរិកជាច្រើនឆ្នាំ បានបណ្តាលឲ្យបាត់បង់ជីវិតប្រជាជនស៊ីវិលរាប់ម៉ឺននាក់ បំផ្លាញផលដំណាំ រួមទាំងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធកសិកម្ម។
កងកម្លាំង ប.ក.ក. ប្រើប្រាស់ការបំផ្លិចបំផ្លាញ និង វិបត្តិមនុស្សធម៌នេះ ដើម្បីជ្រើសរើសប្រជាជនកម្ពុជាដែលមិនពេញចិត្តនឹងរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរឲ្យចូលរួមក្នុងការតស៊ូប្រដាប់អាវុធរបស់ពួកគេប្រឆាំងនឹងរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរដែលគាំទ្រដោយសហរដ្ឋអាមេរិក26។
ទីតាំងទម្លាក់គ្រាប់បែក
នៅពេលដែលពួកគេវាយប្រយុទ្ធពេញប្រទេសក្នុងឆ្នាំ១៩៧៣ ខ្មែរក្រហមបានជម្លៀសប្រជាជនស៊ីវិលចេញពីក្រុងក្រចេះ បាណាម និង ក្រុងកំពង់ចាម27។
ការជម្លៀសប្រជាជនស៊ីវិលចេញពីទីក្រុងបន្តធ្វើឡើងនៅពេលដែល ប.ក.ក. ជម្លៀសប្រជាជនប្រមាណ ១៥.០០០ ទៅ ២០.០០០ នាក់ពីឧដុង្គ។
មីនា
ប្រជាជនត្រូវបានតាំងទីលំនៅថ្មីនៅក្នុងសហករណ៍ជនបទ ហើយត្រូវបានបង្ខំឱ្យធ្វើកសិកម្ម
ជាសមូហភាព។ ក្នុងឆ្នាំបន្ទាប់ ប្រជាជនខេត្តព្រៃវែង
ស្វាយរៀង កំពត និង កំពង់ធំ ត្រូវបានបង្ខំឲ្យផ្លាស់ទីលំនៅទូទាំងប្រទេស28។
ការជម្លៀសប្រជាជន
ភូមិភាគរដ្ឋបាល
មិថុនា
គណៈមជ្ឈិម ប.ក.ក. ប្រជុំសម្រេចផែនការវាយប្រយុទ្ធចុងក្រោយដើម្បី “រំដោះ” និង “ជម្លៀស” ប្រជាជនចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ និង ទីក្រុងផ្សេងទៀត។
ប.ក.ក. មានផែនការវាយប្រយុទ្ធចុងក្រោយលើទីក្រុងភ្នំពេញនៅក្នុងរដូវប្រាំង ឆ្នាំ១៩៧៤-១៩៧៥29។ របបសាធារណរដ្ឋខ្មែរកាន់កាប់ទឹកដីរបស់ខ្លួនដ៏តិចតួច ហើយពេល វេលារបស់ពួកគេក៏នៅមិនយូរដែរ...
មករា-មេសា
កងកម្លាំង ប.ក.ក.បានរុលទៅមុខសំដៅភ្នំពេញនៅក្នុងការវាយប្រយុទ្ធជាលើកចុងក្រោយរបស់ខ្លួនលើរដ្ឋធានីនេះ30។ ពួកគេដាក់មីនតាមបណ្តោយទន្លេមេគង្គ និង វាយប្រហារការដឹកជញ្ជូនជំនួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកទៅកាន់តំបន់សាធារណរដ្ឋខ្មែរ ដោយប្រើកាំភ្លើងត្បាល់ និង គ្រាប់រ៉ុក្កែត។ ប.ក.ក. បានអំពាវនាវជាដដែលៗឲ្យសម្លាប់ថ្នាក់ដឹកនាំរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។ ខៀវ សំផន បានចេញសេចក្តីអំពាវនាវស្រដៀងគ្នានេះជាសាធារណៈ ក្នុងនាមជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី នៃរាជរដ្ឋាភិបាលនិរទេស31។
១-១៦ មេសា
នៅដើមខែមេសា មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ ប.ក.ក. រួមមាន ប៉ុល ពត, ខៀវ សំផន, នួន ជា, អៀង សារី និង លេខាភូមិភាគ ជួបប្រជុំគ្នានៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ដើម្បីបញ្ចប់ផែនការកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញជាស្ថាពរ។ នៅពេលនោះ កងពលធំរបស់ខ្មែរក្រហមមក ពីភូមិភាគឧត្តរ ភូមិភាគនិរតី ភូមិភាគបូព៌ា និង ភូមិភាគពិសេស បានរុលចូលឆ្ពោះទៅក្រសោបកាន់កាប់រដ្ឋធានីបន្តិចម្តងៗ32។
ខ្មែរក្រហម
សាធារណរដ្ឋខ្មែរ